De slimme meter: een slimme keuze?

expertise:

Intellectueel Eigendomsrecht

nieuwsbrief:

Wilt u meer weten over dit onderwerp, schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

28 mei 2015

In ons dagelijks leven krijgen we steeds meer te maken met slimme apparaten zoals de smart TV, smart watches en zelfs slimme koelkasten. Met de ontwikkeling van The Internet of Things kunnen steeds meer apparaten worden verbonden met het internet en met elkaar. Deze ontwikkeling beoogt niet alleen ons leven gemakkelijker te maken, maar brengt ook uitdagingen met zich mee op het gebied van privacy. Dit geldt ook voor de slimme meter, die iedereen in Nederland krijgt aangeboden. De slimme meter maakt het mogelijk meterstanden op afstand uit te lezen en geeft inzicht in het energieverbruik, onder meer door verbruiksoverzichten. Hierdoor kan de slimme meter veel voordelen bieden in het kader van energiebesparing. Maar er kleven ook privacy aspecten aan, want gegevens over iemands energieverbruik kwalificeren als persoonsgegevens in de zin van de Wet Bescherming Persoonsgegevens (Wbp). 

Wat is de slimme meter? 

De slimme meter is een op afstand uitleesbare energiemeter die de consument nauwkeurige informatie verschaft over het actuele energieverbruik en die op afstand kan communiceren met (diensten van) derden, waaronder energieleveranciers, netbeheerders en andere partijen zoals bedrijven die bijvoorbeeld energiebesparingsdiensten leveren. Zo kunnen meterstanden door energieleveranciers op afstand worden uitgelezen. Ook bieden diverse aanbieders van energiebesparingsdiensten apps aan voor smartphones en tablets om inzicht in het energieverbruik te krijgen. Met deze apps kunnen de verbruiksgegevens op afstand worden afgelezen. 

Slimme meters stellen netbeheerders en energieleveranciers in staat op basis van de gegevens die met behulp van de slimme meter worden verwerkt, gedetailleerde profielen van de gebruikers van de meter op te stellen. Gebruikers kunnen de slimme meter laten uitzetten. In dat geval worden meterstanden niet op afstand uitgelezen, maar kunnen gebruikers nog wel hun energieverbruik blijven volgen en hun meter koppelen aan externe apparatuur. 

De slimme meter kan door de consument worden geweigerd. 

Privacy aspecten 

Omdat iemands energieverbruik een persoonsgegeven is, dient de verwerking van deze gegevens plaats te vinden in overeenstemming met de Wbp. Dat betekent onder meer dat de gegevens alleen voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven doeleinden mogen worden verwerkt zoals facturering, het beheren van het energienet en marketingdoeleinden. Daarnaast mogen niet meer gegevens worden verwerkt dan noodzakelijk om het doel van de verwerking te bereiken. De consument dient bovendien op een heldere wijze te worden geïnformeerd over de gegevensverwerking. Bij gebruik van de gegevens voor marketingdoeleinden is ondubbelzinnige toestemming van de consument vereist. De toestemming kan ook op ieder moment worden ingetrokken, waarna de gebruiksgegevens niet meer daarvoor mogen worden verwerkt. 

Ook dienen technische er organisatorische maatregelen te worden getroffen om de verwerkte persoonsgegevens te beveiligen tegen verlies of onrechtmatige verwerking. Omdat de slimme meter via diverse apparaten met de buitenwereld kan communiceren bestaan er grote beveiligingsrisico’s. Het CBP heeft daarom geadviseerd dat niet alleen beveiligingsmaatregelen ten aanzien van de slimme meter zelf  worden getroffen, maar ook ten aanzien van de andere omgevingen waarmee de slimme meter communiceert. In de beschikbare besparingsapps kan de gebruiker bijvoorbeeld zijn adres ingeven, waardoor de slimme meter die op dit adres aanwezig is, wordt gekoppeld met de app. Indien in deze app onvoldoende maatregelen zijn ingebouwd om te verifiëren of degene die het adres invoert ook daadwerkelijk de bewoner is van dit adres, kan een willekeurige derde een gedetailleerd inzicht verkrijgen in het energieverbruik van iemand anders. Zelfs indien de consument er voor kiest om de slimme meter uit te zetten, blijft het mogelijk verbruiksgegevens van de meter af te lezen en de meter te koppelen met bijvoorbeeld energiebesparingsapps. Het uitzetten van de slimme meter biedt derhalve geen (gegarandeerde) waarborg dat verbruiksgegevens niet bij derden terecht komen.  

Privacy waarborgen 

De impact van de slimme meter op de privacy is groot. De Artikel 29 Werkgroep, het onafhankelijke advies- en overlegorgaan van de Europese privacytoezichthouders, stelt in haar opinie over de slimme meter dat gelet op onder meer de grote hoeveelheid data die met behulp van de slimme meter op afstand kan worden verzameld, de bescherming van de privacy zorgvuldig dient te worden gewaarborgd. De slimme meter zou een voorloper kunnen zijn van een slim energienetwerk dat verbruiksgegevens van consumenten die met de slimme meter zijn aangesloten op dit netwerk combineert. Met behulp van deze gegevens kunnen profielen worden opgesteld van energieverbruikers die niet alleen kunnen worden gebruikt voor een efficiëntere levering van energie, maar die ook kunnen worden gebruikt voor bijvoorbeeld marketingdoeleinden of prijsaanpassingen.   

Om de privacy van de betrokkenen te waarborgen, zijn door netbeheerders en energieleveranciers gedragscodes opgesteld die door het CBP zijn goedgekeurd. Hierin zijn regels opgenomen over het gebruik, de vastlegging, uitwisseling, beveiliging en het bewaren van de persoonsgegevens die zijn verkregen uit de slimme meters. De gedragscodes zijn echter algemeen geformuleerd en verschaffen weinig inzicht in onder meer de specifieke beveiligingsmaatregelen die worden getroffen.   

Om te kunnen beoordelen of ondernemingen die energiebesparingsdiensten aanbieden in overeenstemming met de Wbp handelen, heeft het CBP heeft een ‘Privacychecklist slimme meters’ opgesteld. Daarnaast heeft ConsuWijzer, het consumentenloket van de Autoriteit Consument & Markt, een informatieblad opgesteld over de slimme meter.