Een effectenportefeuille in de nalatenschap

In de huidige economische omstandigheden worden erfgenamen soms onverwachts geconfronteerd met onvoorziene financiële consequenties als blijkt dat tot de nalatenschap een effectenportefeuille behoort.

Allereerst wordt er namelijk successierecht geheven over de waarde van de portefeuille op het moment van overlijden van de erflater. In het geval dat na overlijden van de erflater de effectenportefeuille in waarde fors afneemt en deze nog niet is verkocht, kan dit voor de erfgenamen financieel zeer nadelig uitpakken.

Daarnaast rust op de executeur-testamentair de taak om de effectenportefeuille zorgvuldig te beheren. Vraag is echter wanneer deze executeur-testamentair het in de ogen van de andere erfgenamen goed doet. Daarover kan onenigheid ontstaan. Dit artikel gaat over de wijze waarop deze problemen tot een minimum worden beperkt. 

De executeur-testamentair 
De erflater kan in zijn testament een executeur-testamentair hebben benoemd. Een executeur-testamentair wordt in beginsel van rechtswege belast met het beheren van de nalatenschap tot dat hij al zijn werkzaamheden terzake heeft voltooid. Het beheer van de nalatenschap betekent dat de executeur-testamentair alle handelingen dient te verrichten die voor de normale exploitatie van een goed dienstig kunnen zijn. De erflater kan in zijn testament bepalen welke bevoegdheden een executeur-testamentair toekomen.

De executeur-testamentair is bevoegd de door hem beheerde effectenportefeuille te  gelde te maken indien dit noodzakelijk is voor het voldoen van schulden. Hij dient hierover met de erfgenamen te overleggen en toestemming te verkrijgen indien de erflater dat laatste heeft bepaald. De erflater kan echter in zijn testament ook bepalen dat dit overleg niet noodzakelijk is en dat de executeur-testamentair de vrije hand heeft de goederen van de nalatenschap te gelde te maken. De executeur-testamentair moet hierover wel inlichtingen aan alle erfgenamen verschaffen.

De bevoegdheden van de executeur-testamentair kunnen door de erflater worden uitgebreid door het opleggen van testamentaire lasten. In deze last kan de erflater bepalen wat er exact met de effectenportefeuille na zijn/haar overlijden dient te gebeuren. Daarbij kan bijvoorbeeld aan een directe liquidatie worden gedacht. De executeur-testamentair is verplicht deze last uit te voeren.

Het zekere voor het onzekere?
In het geval een erfgenaam niet zeker is van de waarde en samenstelling van de nalatenschap dan is het raadzaam de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Dit betekent dat de erfgenaam de nalatenschap onder het voorrecht van boedelbeschrijving  aanvaardt. De gevolgen van benificiair aanvaarden zijn onder andere dat de erfgenaam niet met het eigen vermogen aansprakelijk wordt voor de eventuele schulden van de nalatenschap. Mocht uit de boedelbeschrijving blijken dat de schulden in de nalatenschap de baten overschrijden, dan kan de erfgenaam alsnog afstand van de nalatenschap doen. Een beneficiaire aanvaarding dient bij de griffie van de rechtbank, sectie kanton te worden geregistreerd.

Schadebeperkend optreden
Om iedere discussie en onenigheid zo veel mogelijk te voorkomen is het het eenvoudigste de effectenportefeuille op korte termijn na overlijden van de erflater te liquideren. Het risico dat de waarde van de effectenportefeuille dan fors afneemt wordt dan tot een minimum beperkt. Deze oplossing is echter niet altijd de juiste. Wat als op dat moment de beurs stijgende is? En wat te doen bij een kwakkelende beurs? In een dergelijk geval luidt het devies: in overleg met de andere erfgenamen beslissen wat te doen. Indien de erfgenamen niet tot overeenstemming komen over het verkopen, danwel het aanhouden van de effectenportefeuille, kunnen alternatieve mogelijkheden worden onderzocht. Wellicht dat de erfgenamen met een meerderheid van stemmen een beslissing kunnen nemen. Daarnaast kan een deel van de nalatenschap reeds worden verdeeld, indien alle erfgenamen de nalatenschap zuiver aanvaarden en de samenstelling van de boedel bekend is; in dat geval kunnen de aandelen uit de portefeuille feitelijk worden verdeeld en kan iedere erfgenaam voor het eigen deel van de aandelen beslissen wat te doen. Tot slot kunnen de erfgenamen er voor kiezen de waarde van de effectenportefeuille op een meer zekere manier te beleggen. Uiteindelijk is het natuurlijk nimmer de bedoeling dat de hoogte van de te betalen successierechten de waarde van de effectenportefeuille overstijgt. De waardering voor de verdeling geschiedt immers – tenzij partijen anders overeenkomen – op het tijdstip waarop deze verdeling plaatsvindt, terwijl de successierechten worden berekend over de waarde ten tijde van overlijden.

Tot slot
In deze tijden is het niet altijd even aangenaam om een effectenportefeuille in de nalatenschap aan te treffen. Het is dan ook van groot belang dat de erflater zich er bewust van is dat een effectenportefeuille in de nalatenschap de afwikkeling daarvan niet vereenvoudigd. Remedies zoals in dit artikel genoemd kunnen er voor zorgdragen dat de schade na overlijden van de erflater zo veel mogelijk beperkt wordt. Discussie onder de erfgenamen kan in ieder geval door de erflater zo veel mogelijk worden beperkt door het opleggen van een testamentaire last aan de executeur-testamentair.