Afstand van de huwelijksgemeenschap bij faillissement

Wanneer de man en de vrouw in gemeenschap van goederen gehuwd zijn en een van beiden gaat failliet, wordt dit als het faillissement van de gemeenschap behandeld. Dit betekent echter niet dat de andere echtgenoot ook failliet is, hoewel de faillissementsdreiging voor hem/haar hierdoor niet gering zal zijn. Om te voorkomen dat de andere echtgenoot wordt meegezogen in het faillissement, kunnen maatregelen getroffen worden.

In het navolgende ga ik uit van de situatie dat de man failliet is of spoedig failliet zal gaan. De schulden van de man vallen in de huwelijksgemeenschap zodat schuldeisers hun vorderingen op alle gemeenschappelijke goederen kunnen verhalen. Vaak zal de wens van partijen zijn dat de vrouw zo min mogelijk met deze schulden wordt geconfronteerd. Het is dan zaak om haar aansprakelijkheid tot een minimum te beperken.

Ontbinding gemeenschap

De eerste mogelijkheid om dat te bereiken is ontbinding van de gemeenschap. Dit kan op drie manieren: door opheffing van de gemeenschap te verzoeken bij de rechter, door echtscheiding en door scheiding van tafel en bed.

Opheffing kan slechts verzocht worden in een gelimiteerd aantal bij wet genoemde gevallen. Het moet dan gaan om verwijtbaar gedrag van de andere echtgenoot. Het verzoek moet worden ingeschreven in het huwelijksgoederenregister en moet worden gepubliceerd in een dagblad. De beschikking waarbij de opheffing door de rechter uiteindelijk wordt uitgesproken, heeft terugwerkende kracht tot de dag waarop aan de publicatieverplichtingen is voldaan. Vanaf deze dag worden de echtgenoten geacht te zijn gehuwd met uitsluiting van gemeenschap van goederen. De schulden, die vanaf dat moment door de man worden aangegaan, komen niet voor rekening van de vrouw. Het huwelijk zelf blijft in stand.

De gemeenschap kan ook door echtscheiding ontbonden worden. Wanneer spoed geboden is, is het nadeel van echtscheiding ten opzichte van opheffing dat de rechtsgevolgen van echtscheiding pas intreden wanneer de beschikking waarbij de rechter de echtscheiding heeft uitgesproken, is ingeschreven in het huwelijksgoederenregister. Daarnaast wordt niet alleen een vermogensscheiding aangebracht, maar wordt ook het huwelijk beëindigd.

Wanneer partijen dat laatste niet wensen, staat voor hen nog de mogelijkheid van scheiding van tafel en bed open, dat dezelfde materiële gevolgen heeft als een echtscheiding, maar waarbij het huwelijk formeel in stand blijft.

Rechtsgevolg ontbinding gemeenschap

De ontbinding van de gemeenschap brengt geen verandering in de aansprakelijkheid voor de gemeenschapsschulden waarvoor de echtgenoten voordien elk voor het geheel aansprakelijk waren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij schulden waarvoor beiden hun handtekening hebben gezet (vaak een hypothecaire geldlening). Schulden van de gemeenschap, die door de man alleen zijn aangegaan, kunnen worden verhaald op alle goederen van de gemeenschap en niet op de vrouw in privé (bijvoorbeeld schulden waarvoor de vrouw niet heeft meegetekend). Na ontbinding van de gemeenschap wordt de vrouw voor 50% aansprakelijk voor deze schulden. Dat betekent dat de ontbinding alleen niet tot gevolg heeft dat de aansprakelijkheid van de vrouw volledig verdwijnt. De figuur van het afstand doen van de (inmiddels ontbonden) gemeenschap kan dan uitkomst bieden.

Afstand gemeenschap

Afstand doen van de gemeenschap is alleen mogelijk wanneer de gemeenschap is ontbonden. Het rechtsgevolg van afstand is tweeledig:

Afstand van de gemeenschap kan echter niet verhinderen dat de vrouw aansprakelijk blijft voor de schulden van de gemeenschap waarvoor zij vóór de ontbinding ook aansprakelijk was. Dit zal dus bijvoorbeeld het geval zijn bij een hypothecaire schuld waarvoor de vrouw mede heeft getekend. Het nadeel hiervan is dat de vrouw wel afstand doet van de woning, maar niet van de daarvoor aangegane hypothecaire schuld. Hiervoor blijft zij 100% aansprakelijk (tegenover de bank) en 50% draagplichtig (de man voor de andere 50%). In dat kader kan het raadzaam zijn vóór het doen van afstand de woning te verkopen en de gezamenlijke hypotheekschuld af te lossen. Zodoende voorkomt de vrouw dat de curator in het faillissement van de man haar kan aanspreken voor de helft van de hypotheekschuld terwijl de waarde van de woning geheel in het faillissement valt.