Inleiding
Bovengenoemde, voor de B2B-praktijk relevante kwesties, kwamen aan de orde in een recente uitspraak van het Hof Arnhem-Leeuwarden van 4 november 2025. De uitspraak geeft een mooie illustratie van de uitwerking daarvan in de praktijk.
De feiten
Tin Tea en Food Experience hebben een nieuw theelabel op de Nederlandse markt geïntroduceerd (‘Australian Tea’). Tin Tea produceerde de thee en leverde deze aan Food Experience, waarna Food Experience de thee verkocht en leverde aan haar afnemers. In februari 2019 heeft Food Experience twee orders geplaatst die door Tin Tea zijn geleverd. Tin Tea heeft op basis van prognoses van Food Experience ingrediënten gekocht en als voorraad aangehouden voor mogelijke vervolgorders. Op enig moment heeft zij daarvoor ook de verpakkingsmaterialen laten maken. Deze vervolgorders zijn nooit geplaatst. Food Experience heeft de samenwerking beëindigd. Volgens Tin Tea moet Food Experience de inkoopkosten van de voorraad en de kosten van de verpakkingsmaterialen vergoeden omdat er een afnamegarantie is verstrekt en omdat zij de onderhandelingen over de vervolgorders onrechtmatig heeft afgebroken.
Afnamegarantie?
Op 3 oktober 2019 hebben partijen de productieovereenkomst ondertekend. Deze productieovereenkomst heeft een werking per 31 mei 2019. In artikel 2.3 is een afnamegarantie opgenomen die als volgt luidt: “Tenzij partijen expliciet schriftelijk anders overeenkomen, komen Partijen overeen dat FE door Producent voor FE aangehouden voorraden grondstoffen en/of verpakkingen die niet binnen 12 maanden na inkoop door Producent door FE worden afgenomen alsnog door FE tegen de door Producent hiervoor betaalde inkoopprijs (te vermeerderen met een vergoeding voor de kosten van opslag zijdens Producent) worden afgenomen dan wel voor rekening van FE wordt/worden vernietigd waarbij eveneens geldt dat FE hieromtrent de door Producent betaalde inkoopprijs (te vermeerderen met een vergoeding voor de kosten van opslag zijdens Producent) aan Producent is verschuldigd.”
Bij de uitleg van de productieovereenkomst en de afspraken tussen partijen komt het aan op de betekenis die partijen in de gegeven omstandigheden van het geval over en weer redelijkerwijs aan elkaars verklaringen en gedragingen mochten toekennen en op hetgeen zij in dat opzicht redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij zijn alle omstandigheden van het geval van belang, in hun onderlinge samenhang bezien.
Door Tin Tea is onweersproken aangevoerd dat het concept van de productieovereenkomst door Food Experience is opgesteld. Tin Tea heeft wel tekstvoorstellen kunnen doen, maar is bij de onderhandelingen niet professioneel bijgestaan. De productieovereenkomst is gesloten toen partijen al geruime tijd met elkaar samenwerkten en nadat Tin Tea de voorraad had ingekocht en daarvoor door Food Experience een afnamegarantie was verstrekt. Het ligt volgens het hof bepaald niet voor de hand dat Tin Tea deze afnamegarantie voor de al ingekochte voorraad heeft willen prijsgeven. Dat partijen dit niet hebben bedoeld overeen te komen en dat ook Food Experience dit niet zo heeft begrepen, volgt volgens het hof uit de e-mails die Food Experience nadien heeft gestuurd.
Het hof concludeert dat partijen wat betreft de afnamegarantie voor de al ingekochte voorraad van de productieovereenkomst afwijkende afspraken hebben gemaakt, met de toevoeging dat zij daarvan met het sluiten van de productieovereenkomst niet hebben willen terugkomen.
Food Experience stelt vervolgens dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is dat zij (volledig) wordt gehouden aan de afnamegarantie. Volgens Food Experience is de thee bij haar afnemers uit het assortiment gehaald (‘delisting’). Daarbij weegt ook mee dat Tin Tea op eigen initiatief tot inkoop van de voorraad en de verpakkingsmaterialen is overgegaan.
Het hof overweegt dat de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid terughoudend moet worden toegepast. De in dit verband door Food Experience genoemde omstandigheden rechtvaardigen niet het (geheel of gedeeltelijk) buiten toepassing laten van de afnamegarantie.
Verpakkingsmaterialen
De rechtbank heeft met betrekking tot de verpakkingsmaterialen geoordeeld dat Food Experience daarvoor geen afnamegarantie heeft gegeven, maar dat het gelet op de omstandigheden van het geval naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is dat Food Experience uiteindelijk van de geprognosticeerde vervolgorders heeft afgezien zonder Tin Tea schadeloos te stellen voor de kosten die zij al had gemaakt.
Onderhandelende partijen zijn verplicht hun gedrag mede door elkaars gerechtvaardigde belangen te laten bepalen. Als maatstaf voor de beoordeling van de schadevergoedingsplicht bij afgebroken onderhandelingen heeft te gelden dat ieder van de onderhandelende partijen vrij is de onderhandelingen af te breken, tenzij dit op grond van het gerechtvaardigd vertrouwen van de wederpartij in het totstandkomen van de overeenkomst of in verband met de andere omstandigheden van het geval onaanvaardbaar zou zijn. Daarbij moet rekening worden gehouden met de mate waarin en de wijze waarop de partij die de onderhandelingen afbreekt tot het ontstaan van dat vertrouwen heeft bijgedragen en met de gerechtvaardigde belangen van deze partij. Hierbij kan ook van belang zijn of zich in de loop van de onderhandelingen onvoorziene omstandigheden hebben voorgedaan, terwijl, als onderhandelingen ondanks gewijzigde omstandigheden over een lange tijd worden voortgezet, wat betreft dit vertrouwen doorslaggevend is hoe daarover ten slotte op het moment van het afbreken van de onderhandelingen moet worden geoordeeld tegen de achtergrond van het gehele verloop van de onderhandelingen.
Voor het hof is uitgangspunt dat de inkoop van verpakkingsmateriaal onlosmakelijk is verbonden met de inkoop van ingrediënten, dat niet met de productie kon worden gewacht tot kort voor de beoogde verschepingsdatum, omdat papier moest worden gekocht, bedrukt, uitgesneden en met de hand gevouwen en gevuld en dat er vervolgens vier weken nodig waren om een order per vrachtschip vanuit Sri Lanka bij Food Experience te krijgen. Uitgangspunt is verder dat Tin Tea niet langer kon wachten met de bestelling van het verpakkingsmateriaal, omdat het leverschema van de vervolgorders zeer krap was en erop was gericht de vervolgorders medio oktober 2019 te leveren, wat betekende dat de vervolgorders begin september 2019 moesten worden verscheept en dat Food Experience niet heeft gewaarschuwd nog geen inkoopkosten te maken, terwijl daartoe wel gelegenheid was, maar juist heeft aangedrongen op voortvarendheid.
Het leverschema is door Tin Tea opgesteld tegen de achtergrond van de door Food Experience verstrekte prognoses en haar instemming met de inkoop van de ingrediënten - waarmee de inkoop van verpakkingsmateriaal onlosmakelijk verbonden was - en de nadrukkelijke wens van Food Experience dat de ‘leadtime’ zou worden verkort. Tin Tea heeft onweersproken aangevoerd dat zij door Food Experience meerdere keren ter verantwoording is geroepen in verband met de levertermijnen. Het leverschema is het resultaat van de strakke regie die Food Experience op de levertijd wilde voeren om aan haar verplichtingen jegens haar afnemers te kunnen voldoen. Om de termijnen te kunnen halen moest Tin Tea verpakkingsmaterialen aanschaffen op een moment dat nog onzeker was of de vervolgorders zouden worden geplaatst om aan de levertermijnen te kunnen voldoen.
Gelet op deze omstandigheden en de omstandigheid dat uit de productieovereenkomst volgt dat het partijen voor ogen stond het risico van vergeefse kosten bij Food Experience neer te leggen, is het volgens het hof naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar dat Food Experience de onderhandelingen over de vervolgorders heeft afgebroken zonder Tin Tea voor de reeds gemaakte kosten schadeloos te stellen.
Advies voor de praktijk
Alhoewel de rechter zeer terughoudend is bij de beantwoording van de vraag of in professionele verhoudingen een overeenkomst tot stand is gekomen en/of het toekennen van kosten en/of schadevergoeding in geval van afgebroken onderhandelingen, is het verstandig dat partijen hun rechtsverhouding in de precontractuele fase op dit punt schriftelijk vastleggen.
Verder is een goede overeenkomst belangrijk. Het opstellen van een goede overeenkomst is maatwerk en is meer dan knippen en plakken uit ‘modellen’.
Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel of heeft u andere ondernemingsrechtelijke vragen, neemt u dan gerust vrijblijvend contact op met Marc Janssen of andere leden van de sectie Mededinging of Procedures & Geschillenbeslechting.
