Wettelijk systeem
Gedurende de tijd dat de juiste prestatie uitblijft, nadat zij opeisbaar is geworden, is de schuldenaar in verzuim. Soms treedt het verzuim pas in, nadat de schuldeiser een ingebrekestelling heeft gezonden aan de schuldenaar.
Een ingebrekestelling is een schriftelijke aanmaning, waarbij de schuldenaar een redelijke termijn voor nakoming wordt gesteld en hij aansprakelijk wordt gesteld voor alle schade, wanneer nakoming binnen deze termijn uitblijft. Onder ‘schriftelijk’ wordt in dit geval ook verstaan per e-mail of deurwaardersexploot.
In een ingebrekestelling moet de schuldeiser duidelijk aangeven van welke specifieke verbintenis hij alsnog nakoming verlangt. Of een termijn voor nakoming redelijk is, hangt af van alle omstandigheden van het geval (zoals de duur van de termijn, de aard van de prestatie en de benodigde, voorbereidende handelingen).
In twee gevallen kan de schuldeiser volstaan met een schriftelijke mededeling met daarin een aansprakelijkheidstelling, namelijk wanneer de schuldenaar tijdelijk niet kan nakomen (bijvoorbeeld bij een in- of uitvoerverbod) of uit zijn houding blijkt dat een aanmaning nutteloos zou zijn (bijvoorbeeld door uitlatingen jegens derden).
Fatale termijn
Hoofdregel is dat alle, in een overeenkomst voor de nakoming gestelde termijnen, fatale termijnen zijn. Dat geldt ook voor uitdrukkelijk overeengekomen betalingstermijnen. Een ingebrekestelling is dan dus niet nodig. Uit de aard van de overeenkomst, de aard van de verbintenis in kwestie of de overige omstandigheden van het geval kan echter volgen dat de termijn geen fataal karakter heeft. Het is daarom verstandig uitdrukkelijk vast te leggen dat een termijn fataal is.
Waarom is het belangrijk dat de schuldenaar in verzuim is?
Vanaf dat moment kan de schuldeiser ontbinding vorderen van de overeenkomst. Ook heeft de schuldeiser vanaf dat moment recht op (aanvullende) schadevergoeding.
Geen ingebrekestelling vereist
Verzuim kan ook zonder ingebrekestelling intreden. De wet noemt een aantal gevallen, waarin het verzuim zonder ingebrekestelling intreedt, maar dit is geen limitatieve opsomming. Mede in verband met de hanteerbaarheid in de praktijk van het wettelijk stelsel, kan onder omstandigheden een beroep op het ontbreken van een ingebrekestelling naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn of kan worden aangenomen dat op grond van de redelijkheid en billijkheid een ingebrekestelling achterwege kan blijven en de schuldenaar zonder ingebrekestelling in verzuim is geraakt.
Een recente uitspraak ter illustratie
Een recente uitspraak van de Rechtbank Rotterdam geeft een mooie illustratie van het belang van een deugdelijke ingebrekestelling.
A heeft in opdracht van GSW zonnepanelen geplaatst bij klanten van GSW. A vordert betaling van zijn facturen. GSW betwist tot betaling gehouden te zijn.
Als verweer voert GSW het volgende aan:
a. GSW mag haar betaling opschorten;
b. GSW heeft een tegenvordering waarmee zij verrekent.
Vast staat dat A de werkzaamheden die op de facturen staan, heeft uitgevoerd. GSW heeft erkend dat partijen een betalingstermijn van 14 dagen zijn overeengekomen. De facturen zijn niet binnen die termijn betaald. Daarmee is zij in verzuim gekomen. Dat betekent dat zij haar betalingsverplichting niet mocht opschorten.
GSW maakt echter aanspraak op schadevergoeding, omdat A de werkzaamheden volgens GSW niet goed heeft uitgevoerd en klanten van GSW haar daarop aanspreken. Er moet dan sprake zijn van verzuim aan de kant van A. Verzuim treedt in, wanneer A in gebreke wordt gesteld bij een schriftelijke aanmaning waarbij hem een redelijke termijn voor de juiste nakoming wordt gesteld, en nakoming binnen deze termijn uitblijft.
GSW stelt, dat zij A in gebreke heeft gesteld met haar e-mail van 3 februari 2023, maar in deze brief krijgt A volgens de rechtbank geen redelijke termijn voor nakoming. Dat is dus geen deugdelijke ingebrekestelling.
GSW stelt ook nog, dat het geen nut zou hebben gehad om A aan te manen, want hij heeft in zijn e-mail van 7 februari 2023 aan GSW o.a. meegedeeld:
‘We gaan niet met elkaar in gesprek om een en ander verder af te handelen. De situatie is simpel: ik geef jou de materialen. Jij betaalt de openstaande posten. Dat staat ook niet ter discussie. Ik verzoek je dan ook nogmaals vriendelijk het openstaande saldo over te maken’.
Uit dit bericht kon GSW volgens de rechtbank niet afleiden, dat aanmanen nutteloos was, maar dat A eerst betaald wilde worden, want verderop in dezelfde e-mail staat:
‘Eerdere mails gaf ik ook aan openstaande problemen op te willen lossen waar je wederom geen antwoord op geeft, dat betreur ik ten zeerste.’
De rechtbank oordeelt, dat GSW uit deze opmerking van A had moeten begrijpen, dat A zich op opschorting bedoelde te beroepen: eerst de rekeningen betalen. A was volgens de rechtbank bevoegd om op te schorten, dus GSW is zelf in verzuim gekomen.
Op de zitting bij de rechtbank heeft A uitgelegd dat hij van GSW geen contactgegevens van de klanten kreeg bij wie iets hersteld moest worden. In dit geval was volgens de rechtbank een ingebrekestelling noodzakelijk voordat A in verzuim kon komen. Daar horen een redelijke termijn en voldoende gegevens om dat herstel te kunnen uitvoeren bij.
Omdat GSW zelf in verzuim was en omdat A niet in gebreke is gesteld, is de slotsom van de rechtbank dat A niet in verzuim is gekomen. Er is dus voor A geen verplichting ontstaan om aan GSW schade te vergoeden. GSW moet gewoon de facturen van A betalen.
Praktijktip
Uit een en ander blijkt dat het zorgvuldig opstellen van B2B-contracten van belang is voor beantwoording van de vraag wanneer er sprake is van wanprestatie, verzuim en/of een ingebrekestelling vereist is en, zo ja, wat deze moet bevatten (e.g. welke termijn).
Afgezien daarvan is het van belang om -tijdig- advies in te winnen over de vraag wat te doen bij een tekortkoming van de wederpartij: Is het noodzakelijk de wederpartij (opnieuw) in verzuim te stellen door een ingebrekestelling? Wat moet daar dan precies instaan?
Uw verdere rechtspositie als crediteur (e.g. schadevergoeding en/of ontbinding) wordt daardoor bepaald.
Heeft u vragen naar aanleiding van deze blog of heeft u andere ondernemingsrechtelijke vragen, neemt u dan gerust vrijblijvend contact op met Marc Janssen of met een van de andere leden van de sectie Procedures & Geschillenbeslechting of EU-Mededinging.
