Zorg voor opzeggingsregeling in contract

Inleiding

Het verbreken van duurovereenkomsten heeft in de rechtspraak de afgelopen jaren veel aandacht gekregen. Die aandacht spitste zich vooral toe op de vraag of en onder welke voorwaarden duurovereenkomsten voor onbepaalde tijd opgezegd kunnen worden bij gebreke van een wettelijke of contractuele regeling en in het bijzonder op de lengte van een in acht te nemen opzegtermijn. Een recente uitspraak van de rechtbank Den Haag (29 augustus 2018, ECLI:NL:RBDHA:10160) onderstreept het belang voor een goede contractuele regeling ter zake.

De feiten

Beauty by Roos is een onderneming die haarsalons drijft. Beauty by Roos heeft zes salons. Great Lengths is een onderneming die (onder meer) hairextensions verkoopt. De onderneming van Great Lengths in Nederland maakt deel uit van een internationaal netwerk, met distributeurs onder andere in Oostenrijk en België.

In 2009 hebben Beauty by Roos en Great Lengths een zogenaamde partnerovereenkomst (hierna: de overeenkomst) gesloten. In de overeenkomst is neergelegd dat Great Lengths tegen betaling door Beauty by Roos hairextensions levert, alsmede de apparaten die nodig zijn voor het plaatsen en verwijderen van hairextensions.

De overeenkomst kent geen regeling voor opzegging. Bij brief van 29 februari 2016 heeft Great Lengths de overeenkomst met ingang van 30 april 2016 opgezegd, daarmee een opzegtermijn van twee maanden hanterend.

Beauty by Roos vordert in de procedure bij de rechtbank veroordeling van Great Lengths tot betaling van € 113.287,50 in verband met de schade die zij lijdt, heeft geleden en nog zal lijden als gevolg van de volgens haar onrechtmatige opzegging.

Het oordeel van de rechtbank Den Haag

Centraal staat de vraag of Great Lenghts de overeenkomst mocht opzeggen op de wijze zoals zij dat heeft gedaan, dan wel dat Great Lenghts schadevergoeding aan Beauty by Roos moet betalen.

De overeenkomst tussen partijen moet worden aangemerkt als een duurovereenkomst die voor onbepaalde tijd is aangegaan. Nu noch de wet noch de overeenkomst voorziet in een regeling voor opzegging, geldt dat de overeenkomst in beginsel opzegbaar is. Wel kunnen de eisen van redelijkheid en billijkheid in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval meebrengen dat opzegging slechts mogelijk is, indien daarvoor een voldoende zwaarwegende grond bestaat, dat een bepaalde opzegtermijn in acht moet worden genomen of dat de opzegging gepaard moet gaan met het aanbod tot betaling van een (schade)vergoeding.

De rechtbank is van oordeel dat de omstandigheden die Beauty by Roos heeft aangevoerd, niet maken dat Great Lengths alleen op zwaarwegende gronden de overeenkomst kon opzeggen.

Dat partijen sinds 2009 zaken met elkaar hebben gedaan, legt daartoe volgens de rechtbank te weinig gewicht in de schaal: dit is geen uitzonderlijk lange duur. Evenmin is er sprake van een bijzonder karakter van de handelsrelatie tussen partijen, of van een ‘status aparte’ van Beauty by Roos. Een – naar omzet of winst gemeten – uitzonderlijke (wederzijdse) afhankelijkheid is niet vast komen te staan. Beauty by Roos was weliswaar een belangrijke klant voor Great Lengths, maar niet de enige: Great Lengths deed ook zaken met een groot aantal andere afnemers. Beauty by Roos op haar beurt kocht en verkocht ook hairextensions van andere merken dan van Great Lengths. Zo blijkt uit de omzetcijfers van Beauty by Roos dat het aandeel van Great Lengths producten in 2015 18,71 procent bedroeg. De rechtbank beschouwt partijen dan ook uit commercieel oogpunt als gelijkwaardig.

Ook de omstandigheid dat Beauty by Roos de producten van Great Lengths actief heeft aangeprezen – binnen de salons en daarbuiten: op beurzen, in tijdschriften, en op sociale media – en abonnementen op hairextensions (onder meer) van Great Lengths heeft geïntroduceerd, noopt volgens de rechtbank niet tot een zwaarwegende opzeggingsgrond. Beauty by Roos heeft wel gesteld dat zij ‘heel veel heeft geïnvesteerd in het verkopen van Great Lengths’, maar heeft deze stelling volgens de rechtbank niet met concrete cijfers onderbouwd, terwijl Great Lengths onweersproken heeft aangevoerd dat zij een deel van de promotieactiviteiten heeft vergoed. Bovendien – dat is eveneens onweersproken – heeft Beauty by Roos zelf ook baat gehad bij de promotieactiviteiten en abonnementen.

Dat Beauty by Roos een zeer groot belang heeft bij het voortbestaan van de overeenkomst, omdat de hairextensions van Great Lengths vanwege de goede kwaliteit onvervangbaar zijn, is volgens de rechtbank door Great Lengths afdoende betwist.
De hiervoor uiteengezette omstandigheden maken naar het oordeel van de rechtbank dat Great Lengths de overeenkomst zonder een zwaarwegende grond kon opzeggen. Daarbij geldt wel dat die reden een geldige moet zijn: de redelijkheid en billijkheid brengen mee dat de aangevoerde opzeggingsgronden niet onjuist of irrelevant mogen zijn.

De rechtbank is van oordeel dat aan de opzegging een geldige reden ten grondslag ligt. In de opzeggingsbrief heeft Great Lenghts het tussen partijen verloren gegane vertrouwen als opzeggingsgrond benoemd. Vast is komen te staan dat verhouding tussen de nieuwe eigenaars van Great Lengths en Beauty by Roos daadwerkelijk gaandeweg verstoord is geraakt. Die verstoorde verhouding heeft meerdere oorzaken gehad.

Great Lengths behoefde geen langere opzegtermijn in acht te nemen dan de twee maanden die zij heeft gehanteerd. Een wiskundige formule voor het berekenen van een opzegtermijn bij duurovereenkomsten van onbepaalde tijd bestaat volgens de rechtbank niet, en per geval dient een dergelijke termijn te worden vastgesteld, met inachtneming van alle omstandigheden van het geval, in onderling verband bezien, daaronder begrepen de termijn die nodig is voor een omschakeling in de bedrijfsvoering naar de nieuwe situatie die door de opzegging ontstaat en het terugverdienen van gedane investeringen, alsmede de tijd en kosten die overigens met die omschakeling gemoeid zijn. Ook de mate van afhankelijkheid van de opgezegde partij en de tijd die de overeenkomst geduurd heeft, alsmede de redenen van de opzegging spelen daarbij een rol.

Relevant in dit geval acht de rechtbank de omstandigheid dat Beauty by Roos niet in overwegende mate van de producten van Great Lengths afhankelijk is: het aandeel in de omzet bedroeg in het jaar voor opzegging niet meer dan twintig procent en er was ten tijde van de opzegging een alternatief voorhanden. Daarbij komt dat Great Lengths heeft aangeboden om haar producten te blijven leveren voor die klanten die bij Beauty by Roos een abonnement hadden op de hairextensions van Great Lengths. Van belang is verder dat niet is komen vast te staan dat Beauty by Roos substantiële investeringen heeft gedaan, die niet zijn terugverdiend. De kosten die Beauty by Roos gemaakt heeft voor het promoten van Great Lengths zijn niet gespecificeerd, terwijl de apparaten die het gedurende de looptijd van de overeenkomst gekocht heeft om de hairextensions van Great Lengths te plaatsen en te verwijderen, op een relatief gering bedrag na, tegen het eind van de opzegtermijn economisch afgeschreven waren.

In dit geval brengen de eisen van redelijkheid en billijkheid niet met zich dat de opzegging gepaard had moeten gaan met het aanbod een (schade)vergoeding te betalen. Nu Great Lengths een redelijke opzegtermijn in acht heeft genomen, is er alleen reden om een schadevergoeding toe te kennen wanneer de opzegging tot uitzonderlijke kosten leidt die niet tot een normaal bedrijfsrisico behoren. Beauty by Roos heeft ter zitting gesteld dat de opzegging ‘financieel pijn’ doet. De rechtbank begrijpt dat die pijn vooral veroorzaakt wordt door klantenverlies en het feit dat het alternatief voor de producten van Great Lengths qua inkoop duurder is. Die omstandigheden echter behoren echter tot het normaal bedrijfsrisico dat ondernemers lopen. Dat risico dient Beauty by Roos zelf te dragen, en kan niet op Great Lengths worden afgewenteld.

De slotsom van het voorgaande is dat Great Lengths de overeenkomst rechtsgeldig heeft opgezegd.

Advies voor de praktijk

Het verdient aanbeveling om bij het opstellen van duurovereenkomsten een deugdelijke en uitgebreide opzegregeling op te nemen. In dit verband kan op het volgende worden gewezen:

1. Bevat de overeenkomst geen opzegregeling, dan worden de rechtsgevolgen van de overeenkomst tussen partijen ingevuld aan de hand van het door de rechtbank uiteengezette systeem dat de Hoge Raad heeft ontwikkeld.
2. Een deugdelijke opzegregeling benoemt in elk geval (1) of de overeenkomst opzegbaar is, (2) op welk moment kan worden opgezegd, (3) of een zwaarwegende grond voor opzegging nodig is en zo ja, welke omstandigheden kunnen kwalificeren als zwaarwegende grond, (4) wat een redelijke opzegtermijn is en (5) onder welke omstandigheden een (schade)vergoeding moet worden betaald en hoe deze vergoeding moet worden berekend.
3. Bij het beoordelen van een wettelijke of contractuele opzegregeling, zal de rechter vermoedelijk in professionele verhoudingen minder snel geneigd zijn een uitgebreide en helder geformuleerde contractuele opzegregeling op grond van redelijkheid en billijkheid ter zijde te schuiven.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel of heeft u andere ondernemingsrechtelijke vragen, neemt u dan gerust vrijblijvend contact op met Marc Janssen of één van de andere leden van de sectie Ondernemingsrecht.