De positie van klokkenluiders

sector:

Zorg

expertise:

Arbeidsrecht

nieuwsbrief:

Wilt u meer weten over dit onderwerp, schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

30 mei 2012

Misstanden kunnen anoniem worden gemeld door zorgverleners bij het meldpunt ‘misstanden in de zorg’. Op 1 oktober 2012 opent een nieuw meldpunt onder de naam ‘Adviespunt Klokkenluiders’ (‘Adviespunt’) dat potentiële klokkenluiders in de private en publieke sector gaat informeren en ondersteunen bij mogelijke stappen. De oprichting van dit Adviespunt past in de bredere discussie die nu speelt ten aanzien van de positie van een klokkenluider.

Klokkenluiders

Thans bestaat er al een meldpunt ‘misstanden in de zorg’ dat specifiek is opgericht voor de zorgsector. Zorgverleners kunnen hier anoniem misstanden melden. Door een te hoge werkdruk en grote flexibiliteit kunnen werknemers niet altijd de zorg leveren die ze willen. Het naar buiten brengen van informatie wordt een medewerker vaak niet in dank afgenomen. Medewerkers zijn echter wel essentieel om (maatschappelijke) misstanden binnen een organisatie aan het licht te brengen.

(Rechts)positie van klokkenluiders

De introductie van een meldpunt voor klokkenluiders leidt logischerwijs tot de vraag welke rechtspositie een werknemer heeft die een bepaalde misstand meldt. De rechtspraak kent uitspraken waarin de rechter oordeelt dat de werkgever, gegeven de specifieke omstandigheden van het geval, tot een ontslag op staande voet van de ‘klokkenluider’ had mogen overgaan. Een bepaalde mate van rechtsbescherming is aldus gewenst voor een goed functionerend meldpunt en de hieruit voortvloeiende verbetering van kwaliteit van de zorg. Uit een recente uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (‘EHRM’) (NJ 2012/282)  blijkt dit ook.

In deze zaak tikte het EHRM Duitse nationale rechters op de vingers wegens het eerbiedigen van een ontslag op staande voet van een werknemer die misstanden in een zorginstelling voor ouderen aan de kaak had gesteld middels het indienen van een strafklacht en het uitbrengen van een folder. In deze zaak zet het EHRM het beoordelingskader uiteen op grond waarvan kan worden vastgesteld of het ontslag op staande voet van een klokkenluider gerechtvaardigd is. Het gaat hierbij om de vraag hoe de vrijheid van meningsuiting zich verhoudt tot een gerechtvaardigd ontslag op staande voet. In onderhavige zaak achtte het EHRM het van belang dat een ontslag op staande voet te verstrekkend was, omdat het niet alleen negatieve gevolgen had voor de betreffende werknemer maar het zou ook een negatief effect kunnen hebben op andere werknemers in de zorg. Daarnaast achtte het EHRM het van belang dat ouderen vaak niet zelf in staat zijn op te komen voor hun rechten en dat verplegend personeel vaak als eerste op de hoogte is van misstanden.

Wetsvoorstel en Adviespunt

Op 14 mei jl. is een initiatiefwetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer door Ronald van Raak van de SP. Het Wetsvoorstel introduceert een ‘Huis voor Klokkenluiders’ waar werknemers die een misstand melden alle gewenste bescherming en ondersteuning krijgen op juridisch, financieel en psychologisch vlak. Dit wetsvoorstel ziet niet uitsluitend op klokkenluiders werkzaam in de zorgsector maar richt zich meer algemeen op de publieke en private sector. Dit wetsvoorstel en het Adviespunt geven aan dat van belang is dat de positie van een klokkenluider wordt beschermd.

Het Adviespunt zou de problemen waar klokkenluiders thans tegen aan lopen moeten wegnemen. Het Adviespunt richt zich op werknemers werkzaam in de private en publieke sector. Bij dit Adviespunt kunnen niet alleen in vertrouwen misstanden worden gemeld. Ook informeert, adviseert en ondersteunt het Adviespunt bij mogelijke stappen die een klokkenluider overweegt te nemen. Het Adviespunt zal daarnaast algemene voorlichting gaan geven over het omgaan met een vermoeden van een misstand. Ten slotte zal zij ontwikkelingen en patronen signaleren richting relevante organisaties ten behoeve van hun klokkenluidersbeleid.