Het auteursrecht op een kippenfoto

Het gebruik van andermans foto’s is niet zomaar toegestaan. Een foto kan namelijk auteursrechtelijk beschermd zijn. Je hebt dan voor het gebruik toestemming van de rechthebbende nodig. In een recente zaak bij de Rechtbank Rotterdam had een vrouw een foto van een legbatterijkip op haar website geplaatst. De foto en de tekst waren afkomstig uit het werkstuk van haar negenjarige dochter. Die had de foto van internet geplukt. Na een sommatiebrief had de vrouw de foto direct verwijderd, maar betalen wilde ze niet. Auteursrechtinbreuk en ook betalen, zo oordeelde de Rechtbank. Terecht?

Wat is er gebeurd?

In 2013 heeft de vrouw foto’s geplaatst van legbatterijkippen bij een blog over het werkstuk van haar dochter. Bij de foto staat de volgende opmerking: “Geen bron voor de plaatjes, sorry. Die heeft ze gevonden op internet.” In 2017 ontving de vrouw een sommatiebrief van Permission Machine. Permission Machine vordert een bedrag van € 318,- voor de vergoeding van het onrechtmatige gebruik van de foto. De vrouw haalt de foto offline en biedt haar excuses aan voor het gebruik. Permission Machine vindt excuses onvoldoende. De inbreuk wordt daar namelijk niet mee ongedaan gemaakt. Wel biedt Permission Machine als tegemoetkoming een lager bedrag aan van € 238,50. Hier gaat de vrouw echter niet mee akkoord. Na een ingebrekestelling voor € 348,- en een sommatie tot betaling van € 692,- voor de kosten van een deurwaarder reageert de vrouw: “Vanaf heden zal ik u niet meer antwoorden aangezien de kosten dan blijkbaar oplopen”.

Misbruik van recht?

De vrouw stelt dat Permission Machine misbruik van recht maakt omdat Permission Machine het auteursrecht exploiteert als verdienmodel. De bedragen die zij incasseert komen grotendeels ten goede aan juristen en ondernemingen, in plaats van de fotografen, aldus de vrouw. De Rechtbank gaat daar niet in mee. Het auteursrecht is juist aan de makers van werken toebedeeld als middel bij uitstek om hun werken te kunnen exploiteren. Het uitoefenen en handhaven van het auteursrecht om daaruit een inkomen te genereren levert als zodanig geen misbruik van recht op. Ook niet wanneer je dat laat doen door een collectieve beheersorganisatie. Het enkele feit dat daarbij sprake is van een verdienmodel wettigt evenmin de conclusie dat sprake is van misbruik van recht. Het is aan de auteurs zelf om erop toe te zien dat de kosten daarvoor redelijk blijven.

Auteursrechtelijke bescherming van de foto

Een ander onderdeel van discussie is de vraag of de foto auteursrechtelijk beschermd is. Een foto is auteursrechtelijk beschermd als er voldoende creatieve keuzes zijn gemaakt door de maker bij de totstandkoming van de foto. De vrouw heeft aangevoerd dat deze keuzes niet zijn gemaakt, aangezien de kippen niet hebben geposeerd en de foto niet in scene is gezet. De rechter gaat hier niet in mee. Er zijn namelijk creatieve keuzes door, onder andere, de “gebruikte camera(instelling), invalshoek en belichting”. Dit zorgt voor een verschil ten opzichte van andere foto’s van een legbatterij. Ook dat er andere, vergelijkbare foto’s, beschikbaar zijn, maakt dit niet anders. Doordat de foto dus auteursrechtelijk beschermd is, mag deze niet zomaar worden gebruikt zonder toestemming van de rechthebbende.

Beroep op een uitzondering

Ter verdediging van de inbreuk voert de vrouw aan dat er sprake is van een uitzondering, namelijk artikel 18a van de Auteurswet. Dit artikel bepaalt dat er geen sprake is van een inbreuk als het gaat om een ondergeschikt en incidenteel gebruik van de foto in een ander (auteursrechtelijk beschermd) werk. Volgens de vrouw is de foto immers onderdeel van het werkstuk van haar dochter. Doordat de verwerking echter niet toevallig plaatsvindt, kan de vrouw zich hier niet op beroepen. De foto is namelijk beoogd en bewust door de vrouw gebruikt.

De redelijkheid van het gevorderde bedrag

Volgens de rechtbank is het vorderen van een bedrag van een paar honderd euro voor het gebruik van de foto niet onredelijk. Hierbij is van belang dat de foto al een aantal jaren op de website stond en de website een commercieel doel heeft. De blog bevat namelijk advertenties van andere commerciële bedrijven en er wordt gelinkt naar haar eigen webshop. (Een beroep op de auteursrechtelijke uitzondering voor huishoudelijk gebruik had daardoor overigens ook geen kans van slagen gehad.)

Ook is van belang dat de website maandelijks ongeveer 1.400 pageviews heeft en dat een foto een verlaagde exclusiviteitswaarde zal hebben door onrechtmatig gebruik.

Het uiteindelijke bedrag dat ze moet betalen komt uit op € 857,28, omdat ook incassokosten erbij zijn gekomen. Voor de vrouw een pijnlijke uitkomst, voor de auteursrechthebbende een mooie uitspraak in de strijd tegen het onrechtmatig gebruiken van andermans foto’s.

Dit blog is geschreven door mr. F.H.M. (Floortje) Eijdems en mr. R.M.I. (Ranee) van der Straaten. Wil je meer weten over de handhaving van auteursrechten? Neem dan contact op met Ranee van der Straaten of Floris de Vriend, IE-advocaten van BANNING.