Stakingsrecht verruimd

expertise:

Cassatie

nieuwsbrief:

Wilt u meer weten over dit onderwerp, schrijf u in voor onze nieuwsbrief

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

26 november 2014

Het stakingsrecht in Nederland is verruimd. Op 31 oktober jl. wees de Hoge Raad arrest in een conflict tussen een bedrijf in Amsterdam en de vakbonden FNV Bondgenoten en Het Zwarte Corps (HZC). Op basis van dit arrest mag ook tot een staking worden opgeroepen bij klanten of leveranciers van het bedrijf waarmee de vakbonden een conflict hebben om zo dat bedrijf, via klanten of leveranciers, onder druk te zetten. Voorwaarde is wel dat zo’n actie redelijkerwijs kan bijdragen aan het actiedoel.

Eind 2010 organiseerden FNV Bondgenoten en HZC bij het Amsterdamse havenbedrijf Rietlanden een staking. In de buurt van dat bedrijf staat een kolenwasserij van Enerco. Het lossen van de kolenschepen die Enerco aandoen, verricht Rietlanden. Tijdens het lossen van kolen uit het kolenschip Evgenia ontstaat een onaangekondigde staking bij Enerco. Daarvoor hadden FNV en HZC hun kaderleden bij andere overslagbedrijven verzocht zich solidair te verklaren met de collectieve acties en gevraagd schepen van klanten van Rietlanden niet meer te lossen. Dat werk werd “besmet” verklaard. Aan die oproep gaven veel overslagbedrijven gehoor. Het werk aan het kolenschip Evgenia dat onder de “besmetverklaring” viel, is daardoor ook niet verricht. Enerco heeft FNV en HZC gesommeerd de “besmetverklaring” op te heffen; maar daaraan hebben zij niet voldaan. De lagere rechter stelde de bonden in het gelijk dat de “besmetverklaring” van het werk rechtmatig was. Het Hof daarentegen kwalificeerde de “besmetverklaring” als onrechtmatig handelen van FNV Bondgenoten en HZC. De Hoge Raad heeft nu beslist dat deze collectieve actie en de “besmetverklaring” wel is toegestaan.

Het stakingsrecht is gebaseerd op uitspraken van de Hoge Raad en op het Europees Sociaal Handvest. In principe dient een collectieve actie, die valt onder de reikwijdte van artikel 6 Europees Sociaal Handvest, als een rechtmatige uitoefening van het grondrecht tot staken te worden geduld. Toch kan op basis van artikel G Europees Sociaal Handvest een collectieve actie worden verboden of beperkt als zij gelet op de zorgvuldigheid die in het maatschappelijk verkeer in acht moet worden genomen ten aanzien van een derde in zodanige mate inbreuk maakt op diens rechten dat beperking of een verbod maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk is.

De Hoge Raad benadrukt in zijn uitspraak dat een werknemersorganisatie in beginsel vrij is in de keuze van de actiemiddelen om haar doel te bereiken. Zodra de collectieve actie valt onder de reikwijdte van artikel 6 Europees Sociaal Handvest kan het uitoefenen van het recht op collectief optreden (c.q. staken) alleen nog worden beperkt of verboden langs de weg van artikel 9 Europees Sociaal Handvest. De onderhavige “besmetverklaring” kan niet worden aangemerkt als een collectieve actie in de zin van artikel 6, aldus het Hof. De Hoge Raad is het daar niet mee eens en overweegt dat de besmetverklaring redelijkerwijs kan bijdragen tot de doeltreffende uitoefening van het stakingsrecht en daarmee tot het actiedoel (de “besmetverklaring” kan Enerco prikkelen druk uit te oefenen op Rietlanden) en dus valt de “besmetverklaring” als actiemiddel onder de reikwijdte van artikel 6 Europees Sociaal Handvest. Van de uitzondering artikel G Europees Sociaal Handvest is volgens de Hoge Raad in deze zaak geen sprake. Een collectieve actie als deze, namelijk een “besmetverklaring”, leidt onvermijdelijk tot het veroorzaken van schade bij derden die door die actie worden getroffen. Er is echter geen sprake van duurzame gevolgen van de besmetverklaring voor Enerco.

Hoewel de uitspraak dus om een specifieke zaak gaat, is de reikwijdte van die uitspraak ruim. De “besmetverklaring” is een belangrijk middel voor vakbonden om stakingen effectief te laten zijn. Met de uitspraak van de Hoge Raad zal zo’n actie in principe rechtmatig zijn als die actie bij toeleveranciers redelijkerwijs kan bijdragen aan het actiedoel. De schade die daaruit voortvloeit voor de derde maakt het collectief handelen nog niet onrechtmatig. Het lijden van onevenredige schade kan wel onrechtmatig zijn, maar daarvan is aldus niet snel sprake.

Bron: Hoge Raad 31 oktober 2014; ECLI:NL:HR:2014:3077 en www.volkskrant.nl van 10 november 2014 “Stakingsrecht opgerekt: ook acties bij leveranciers”.