Renteswaps (2): Het Herstelkader

In mijn vorige artikel schreef ik dat uiteindelijk op 5 juli 2015 is gepubliceerd het Uniform Herstelkader Rentederivaten MKB. Dit Herstelkader is opgesteld door de Derivatencommissie in overleg met de banken en belangenorganisaties.

Wat is de status van het Herstelkader?

Het Herstelkader is het resultaat van onderhandelingen tussen de Derivatencommissie en de betrokken banken. Het bevat als het ware een aanbod van de banken aan de in het Herstelkader omschreven MKB ondernemers die nadelen hebben ondervonden van een rentederivaat (meestal een renteswap) om hen tegemoet te komen op de wijze zoals in het Herstelkader is opgenomen. De betrokken MKB ondernemers hebben de vrije keuze om een regeling te treffen op grond van het Herstelkader of schadevergoeding te vorderen bij de rechter. Op deze keuze kom ik later in dit artikel terug.

Wat houdt het Herstelkader in?

Het Herstelkader is een breed geformuleerde regeling. Gepoogd is om deze van toepassing te laten zijn op zoveel mogelijk gevallen. Het lijkt erop dat de grootste groep gedupeerden een renteswap heeft gesloten en daarna schade heeft geleden (i) doordat zij maandelijks bij moesten betalen wegens de gedaalde rente en/of (ii) doordat zij de negatieve waarde van de renteswap hebben moeten afrekenen bij de aflossing van de lening.

Voor deze groep bevat het Herstelkader de navolgende regeling.

MKB ondernemers die de negatieve marktwaarde van de renteswap hebben betaald bij aflossing van de lening worden gecompenseerd tot het niveau waarop een vastrentende lening kosteloos afgelost kon worden. Dit is in principe een gezond uitgangspunt. Maar hier zit een adder onder het gras: dit geldt niet indien en voor zover een MKB ondernemer in aanmerking komt voor de hierna te noemen coulancevergoeding.

De banken betalen aan MKB ondernemers een coulancevergoeding van 20% (over de eerste EUR 2,5 miljoen aan hoofdsom) en 10% (over het meerdere daarboven) van de rente die de klant onder de renteswap aan de bank heeft bij moeten betalen, gemaximeerd op EUR 100.000,=. Aan de basis van deze problematiek ligt volgens de Minister van Financiën “dat banken in het verleden in veel gevallen de wettelijke eisen bij de advisering over derivaten aan niet-professionele partijen onvoldoende hebben nageleefd.” Als banken wettelijke eisen niet naleven zijn zij in principe verplicht de volledige schade te vergoeden en dan lijkt een ‘coulancevergoeding’ van 10-20% wel erg mager. En de MKB ondernemer die 10-20% van de betaalde rente vergoed krijgt, krijgt geen enkele vergoeding voor de betaalde negatieve marktwaarde van de renteswap.

En dan is er nog een uitzondering. De coulancevergoeding geldt niet voor die gevallen waarin de bank van mening was dat de MKB ondernemer zich geen rentestijging op de variabelrentende lening kon permitteren. Dat is merkwaardig. De Minister van Financiën heeft in zijn brief van 1 september 2014 en latere brieven aan de Tweede Kamer meermaals gewezen op wat hij noemt ‘kwetsbare groepen’. Reeds in het algemeen zijn MBK ondernemers sterk afhankelijk van hun bank en is er ook op kennisgebied geen sprake van gelijkwaardige partijen. Dat geldt temeer voor ‘kwetsbare groepen’ zoals MKB ondernemers die onder bijzonder beheer zijn geplaatst. Dit zijn partijen waarbij de banken juist (en overigens veelal terecht) tot de conclusie zijn gekomen dat zij het risico van een rentestijging op een variabelrentende lening niet konden dragen. Maar om dan in die gevallen een renteswap te verkopen, met alle financiële risico’s van dien voor de klant en (laten we dit vooral niet uit het oog verliezen) grote winsten voor de bank, lijkt toch in strijd met de wettelijke eisen. Deze groep wordt nu in het geheel niet gecompenseerd. 

Herstelkader of naar de rechter?

Het Herstelkader bevat een uiterst gecompliceerde regeling die zich niet volledig in het bestek van een kort artikel laat beschrijven. Gedupeerden zullen zich van deskundige bijstand moeten voorzien om te beoordelen of zij voor enige vergoeding op grond van het Herstelkader in aanmerking komen. En als zij daarvoor in aanmerking komen zullen zij die vergoeding af moeten wegen tegen de kansen en kosten van een procedure. Daarover meer in mijn volgende artikel.