Kort geding over speelballetjes: vormgeving wel beschermd maar ideeën niet

De rechtbank Amsterdam deed deze maand uitspraak in een kort geding op het gebied van het speelgoedrecht. De Canadese onderneming Spin Master trad op grond van de rechten op haar speelballetjes op tegen het Nederlandse High5, dat vergelijkbare speelballetjes op de markt bracht.

Uit de uitspraak blijkt dat als een andere partij de vormgeving van speelgoed heeft overgenomen, de rechthebbende daar tegen op kan treden. Als een derde partij echter alleen een idee heeft gebruikt en dat zelf op andere wijze heeft vormgegeven, dan valt dat niet binnen de beschermingsomvang van het intellectuele eigendomsrecht. Dat laatste geldt bijvoorbeeld voor het idee om producten in koffertjes te verpakken. Dit alles lichten wij hieronder verder toe.

De speelballetjes van beide partijen

Spin Master brengt onder de naam Bunchems balletjes op de markt in 8 verschillende kleuren. De balletjes hebben meerdere rijen met tentakels en aan die tentakels zitten haakjes. Daardoor blijven de balletjes aan elkaar “kleven”. Met de meegeleverde accessoires kunnen figuurtjes worden gemaakt, zoals een beertje of een uil.

Ook High5 brengt speelballetjes met accessoires op de markt. Deze heten Linkeez. Beide partijen verhandelen de balletjes in kartonnen dozen en in koffertjes.

Geldige modelrechten op de balletjes?

Spin Master heeft het uiterlijk van de speelballetjes als model geregistreerd. Eén van de afbeeldingen uit de registratie is hieronder afgebeeld. Volgens High5 is dit model niet geldig, omdat met het modelrecht de technische functie van een product niet beschermd kan worden. In dit geval is dat het aan elkaar “klitten” van de balletjes, zodat een figuurtje gemaakt kan worden.

De rechtbank verwerpt dit verweer. Het klopt inderdaad dat zuiver technische aspecten niet met het modelrecht beschermd kunnen worden, maar daar is bij de balletjes geen sprake van. Zo zien de modelrechten van Spin Master ook op het pluizige uiterlijk van de speelballetjes, de keuze voor de lengte en de dikte van de tentakels, de wijze waarop ze netjes zijn gerangschikt en de vorm van het balletje. Het speelballetje is niet alleen ontworpen om aan bepaalde functionele eisen te voldoen, maar ook om een bepaald uiterlijk effect te krijgen. Het gaat volgens de rechtbank nu eenmaal gaat kinderspeelgoed en dat moet er aantrekkelijk uitzien voor kinderen.

Er zijn volgens de rechtbank genoeg alternatieve vormgeving te bedenken met een ander uiterlijk. Daarom kan Spin Master zich op een geldig model beroepen.

Wel inbreuk op de speelballetjes en de accessoires

De rechtbank is vervolgens van oordeel dat de totaalindruk van de balletjes van High5 dezelfde is als die van Spin Master. Dat aan de tentakels van de balletjes van Spin Master haakjes zitten en aan die van High5 eerder parapluutjes, neemt die totaalindruk niet weg. Daarom maken de speelballetjes van High5 inbreuk op de modelrechten van Spin Master.

Ook ten aanzien van de meegeleverde accessoires wordt inbreuk aangenomen. Dat verwondert ook niet, want de accessoires van High5 waren identiek aan die van Spin Master. Omdat de accessoires niet als model zijn geregistreerd, gaat het om inbreuk op de auteursrechten van Spin Master.

Geen inbreuk op de verpakkingen

De dozen en koffertjes waarin High5 de balletjes verhandelt maken echter geen inbreuk volgens de rechtbank. Bij de dozen gaat het om vierkante dozen van karton met een plastic kijkgaatje. Dat gaatje zit op een andere plaats en ook het kleurgebruik, grafisch ontwerp, gebruik van foto’s en tekst wijken af.

Ten aanzien van de koffertjes oordeelt de rechtbank dat het idee om een koffertje te gebruiken als verpakking op zichzelf niet te beschermen is. Bovendien is het gebruikelijk dat een koffer vierkant is, een deksel en een handvat heeft en dat binnenin een vakverdeling is aangebracht. Die elementen zijn dus evenmin te beschermen. En daar waar het elementen betreft waar partijen wel hun eigen draai aan kunnen geven, zoals de afmetingen, de kleur, het reliëf op de koffer en het ontwerp van de wikkel, heeft High5 andere keuzes gemaakt dan Spin Master.

Conclusie

Uit de uitspraak volgt dat er steeds per product of onderdeel daarvan gekeken moet worden of iets binnen de intellectuele eigendomsrechten van de rechthebbende valt. De inbreuktoets kan voor ieder onderdeel tot verschillende resultaten leiden.

Deze zaak betrof een kort geding ging en daarbij is weinig plaats voor uitgebreide juridische verhandelingen. Daarom heeft de rechtbank alleen summier naar de juridisch wat lastiger onderwerpen gekeken, zoals de invloed van internationale verdragen en wanneer een ouder ontwerp aan de weg staat van de vereiste nieuwheid van een ontwerp. Het kan daarom goed zijn dat partijen op een later tijdstip de vraag of er sprake is van inbreuk op de speelballetjes van Spin Master opnieuw aan de rechter voor willen leggen.

De uitspraak is hier te vinden.

Vragen over bescherming van speelgoed? Neem contact op met onze IE-advocaten Ranee van der Straaten en Floris de Vriend.