Is het grote kussengevecht voorbij?

Het Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch heeft op 16 februari 2010 arrest gewezen in zaak over de wel bekende Fatboy.

In deze zaak lag de vraag voor of de Fatboy (i) bescherming kan ontlenen aan het auteursrecht en/of het leerstuk van de slaafse nabootsing en ii) of door de gedaagde inbreuk is gemaakt c.q. onrechtmatig is gehandeld. Het Hof was niet de eerste en waarschijnlijk ook niet de laatste rechterlijke instantie die zich over deze vragen heeft gebogen. Verschillende rechterlijke instanties hebben voorafgaand aan dit arrest reeds hun licht laten schijnen over deze kwestie. De uitkomsten van deze procedures zijn wisselend. De ene keer werd er wel auteursrecht aangenomen en de andere keer niet. Cruciaal daarbij is de vraag of een product dat is gebaseerd c.q. zijn oorsprong vindt in een bestaande vorm, beschermd kan zijn krachtens het auteursrecht.

In het vonnis d.d.17  juni 2008 van de voorzieningenrechter van de Rechtbank ‘s-Hertogenbosch, waarvan beroep, is beslist dat de Fatboy geen auteursrechtelijke bescherming geniet en dat er geen sprake is van een onrechtmatige slaafse nabootsing. 

Om het belang van de uitspraak van het Hof te kunnen plaatsen is het goed de belangrijkste overwegingen van de Voorzieningenrechter hieronder samen te vatten: 

• de Fatboy is geen auteursrechtelijk beschermd werk, omdat één van de oudste ontwerptekeningen van de Fatboy is overgetrokken van een foto van een bestaande zitzak (de Airbag) en dit heeft tot gevolg heeft dat er geen sprake van is een eigen origineel werk.
• de Sitting Bull zitzak maakt geen inbreuk op de eventuele auteursrechten die rusten op Airbag. (NB: Fatboy had de rechten die rusten op de Airbag overgenomen en daarop subsidiair een beroep gedaan).  
• van onrechtmatige slaafse nabootsing is geen sprake omdat de Fatboy niet beschikt over onderscheidend vermogen.

Het Hof vernietigt het oordeel van de voorzieningenrechter en oordeelt dat met de Sitting Bull zitzak inbreuk is gemaakt op de auteursrechten die rusten op de Fatboy. 

Het Hof benoemt allereerst de vier kenmerken – grotere maatvoering, de soort stof, de naad en aanliggende rand en de grote label – van de Fatboy die maken dat er sprake is van een auteursrechtelijk beschermd werk ondanks dat er een bestaande grondvorm (het aloude kussen) is gebruikt. Daarbij tekent het Hof terecht aan dat de beschermingsomvang van de Fatboy dan ook beperkt is tot deze eigen karakteristieke kenmerken.

Vervolgens komt de vraag aan de orde de Fatboy ontleend is aan de Airbag. Dit zou namelijk tot gevolg hebben dat geen sprake is van een eigen oorspronkelijk werk. De Voorzieningenrechter heeft bij beantwoording van deze vraag uitsluitend gekeken naar de eerste ontwerptekening van de Fatboy (overgetrokken van de Airbag) en niet de uiteindelijk op de markt geïntroduceerde versie in ogenschouw genomen. Deze overweging wordt mijns inziens door het Hof terecht vernietigd. Het gaat om het werk waarvan bescherming wordt ingeroepen en niet om de eerste schets van dit werk. Wanneer het eindresultaat van het ontwerpproces wordt vergeleken met de Airbag zijn er voldoende verschillen die maken dat er geen sprake is van ontlening. De Airbag staat er dus niet aan de weg dat de Fatboy auteursrechtelijk bescherming geniet.

Nadat deze hobbel was genomen, resteerde de inbreukvraag. Deze wordt in een alinea afgedaan. Het ontwerp van de Sitting Bull stemt in grote mate overeen met de Fatboy (de hiervoor omschreven karakteristieke kenmerk komen terug in de Sitting Bull), dus inbreuk. Hiermee is de strijd (voorlopig) beslist in het voordeel van Fatboy.

Het belang van de uitspraak voor de praktijk is mijns inziens gelegen in de bevestiging dat het mogelijk is auteursrechtelijke bescherming te verkrijgen voor producten die zijn gebaseerd c.q. geïnspireerd op bestaande vormen.