Is de economische crisis een reden om een overeenkomst aan te passen?

De economische crisis kan gevolgen hebben die partijen bij het sluiten van een overeenkomst niet hebben voorzien en die voor hen – of voor één van de partijen in het bijzonder – ernstige problemen kunnen opleveren. Het staat partijen uiteraard vrij om in dat geval de tussen hen geldende overeenkomst aan te passen, of te beëindigen.

Als sprake is van “onvoorziene omstandigheden” en partijen het niet eens kunnen worden over aanpassing van een tussen hen bestaande overeenkomst, kan een partij aan de rechter kan vragen om de gevolgen van de tussen hen geldende overeenkomst te wijzigen of de overeenkomst geheel of gedeeltelijk te ontbinden (artikel 6:258 lid 1 BW). Bij de beoordeling of van “onvoorziene omstandigheden” sprake is, is van belang of partijen bij het sluiten van de overeenkomst hebben willen voorzien in de mogelijkheid dat de onvoorziene omstandigheden in kwestie zich zouden voordoen of die omstandigheden (stilzwijgend) in de overeenkomst hebben verdisconteerd. Het moet gaan om omstandigheden die zich na het sluiten van de overeenkomst hebben voorgedaan. De rechter stelt zich bij deze verzoeken terughoudend op. De (strenge) maatstaf die hij moet hanteren is namelijk of ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid “onaanvaardbaar” is. Voorts mag de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid geen onverkorte instandhouding van de overeenkomst verwachten. Een wijziging of ontbinding wordt niet uitgesproken, voor zover de omstandigheden krachtens de aard van de overeenkomst of de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening komen van degene die zich erop beroept.

De vaste lijn in de rechtspraak is dat tegenvallende omzetresultaten of risico’s bij koop, ontwikkeling en verkoop van grond behoren tot een normaal ondernemersrisico en derhalve geen “onvoorziene omstandigheden” opleveren. Dat geldt ook voor de huidige financiële en economische crisis. Een beroep op de economische crisis als “onvoorziene omstandigheid” wordt daarom doorgaans niet gehonoreerd.

In het afgelopen jaar is een aantal uitspraken verschenen waarin lagere rechters oordeelden dat de gevolgen van de economische crisis niet onder alle omstandigheden voor rekening en risico van de projectontwikkelaars konden worden gebracht. Het is afwachten of deze uitspraken in hoger beroep zullen standhouden.