Het is als (aanstaande) echtgenoten belangrijk een bewuste keuze voor een bepaald huwelijksvermogensregime te maken (gemeenschap van goederen, huwelijkse voorwaarden met of zonder verrekenbeding).
Ook tijdens het huwelijk is het van belang regelmatig te toetsen: voldoet het gekozen huwelijksvermogensregime nog steeds aan de wensen van de echtgenoten voldoet en de gewijzigde omstandigheden / welstand? De gevolgen van een verkeerde keuze openbaren zich pas bij ontbinding van het huwelijk door echtscheiding of overlijden.
Een moment waarop het voor aanpassing van de gemaakte keuze te laat is. Dit artikel geeft enkele praktijkvoorbeelden van het belang voor (aanstaande) echtgenoten bewust te kiezen en de gemaakte keuze geregeld te toetsen.
Wettelijke gemeenschap van goederen
Na hun studententijd zijn Lotte en Olivier gehuwd in algehele gemeenschap van goederen. Dat was immers het gemakkelijkste. Veel schulden of bezittingen waren er toen toch niet. Na enkele jaren te zijn gehuwd besluit Olivier een golfwinkel in de vorm van een eenmanszaak op te richten. De zaken lopen uitstekend en Olivier opent al snel een tweede golfwinkel. Lotte oefent haar hobby in antieke pendules en klokken onbegrensd uit. Na een tijd beleeft de eenmanszaak van Olivier slechtere tijden. Olivier moet veel schulden maken om zijn zaak overeind te houden. De toekomst is niet rooskleurig. Lotte en Olivier zitten samen ook niet meer op een roze wolk en besluiten te scheiden. Ondanks bemiddelende pogingen van hun advocaten komen Lotte en Olivier er niet samen uit. De rechter beslist dat Olivier en Lotte alle schulden en bezittingen bij helfte dienen te delen. Lotte voelt zich door Olivier beetgenomen. Hij is immers toch degene die al die schulden heeft veroorzaakt? Zij heeft toch haar zaakjes in orde? Bovendien kan zij na het huwelijk door schuldeisers nog steeds voor de helft van de in de huwelijksgoederengemeenschap aanwezige schulden worden aangesproken, ook al belooft Olivier die schulden uiteindelijk te voldoen! Dit had voorkomen kunnen worden door het opstellen van huwelijkse voorwaarden.
Uitsluiting van algehele gemeenschap van goederen
Jan en Mariet zijn getrouwd onder algehele uitsluiting van enige gemeenschap van goederen. Dit is wat zij ook altijd gewenst hebben, gezien het goedlopende kledingmerk van Mariet. Mariet heeft inmiddels een klein kapitaal opgebouwd in haar B.V. Mariet wordt ernstig ziek en komt te overlijden. Op grond van de wet erft Jan, als langstlevende echtgenoot, de nalatenschap. Hij is echter wel over de gehele nalatenschap successierechten verschuldigd. Dit had voorkomen kunnen worden indien Jan en Mariet nog tijdig hun huwelijkse voorwaarden hadden herzien en een finaal verrekenbeding daarin hadden opgenomen. In dat geval zou het huwelijk niet conform de ‘koude uitsluiting’ worden afgewikkeld, maar als waren Jan en Mariet in algehele gemeenschap van goederen gehuwd. Gevolg daarvan is dat Jan slechts over de helft van de erfenis successierechten zou zijn verschuldigd. De andere helft behoort immers dan al tot zijn vermogen.
Huwelijkse voorwaarden en een periodiek verrekenbeding
Isa en Mourik besluiten te trouwen onder huwelijkse voorwaarden. In deze huwelijkse voorwaarden nemen zij een periodiek verrekenbeding op. Zij spreken daarmee af dat zij alle inkomsten die zij aan het einde van het jaar over houden bij helfte delen. Onder inkomsten verstaan zij inkomsten genoten uit dienstverband. Mourik en Isa werken immers samen in dienst bij een grote bank. Een aantal jaren later besluit Mourik letterlijk het roer om te gooien en begint zijn zeilschool in de vorm van een besloten vennootschap. Mourik koopt een woonboot, waar hij en Isa samen intrekken. Voor de aankoop van deze woonboot sluit Mourik een hypothecaire lening op zijn naam af. Mourik en Isa betalen uit hun inkomsten de hypotheekrente. Bovendien verhogen zij zelfs de hypothecaire lening voor de financiering van een verbouwing. Uiteindelijk lossen Mourik en Isa slechts een klein deel op de hypothecaire lening af. Het huwelijk strandt. Het periodiek verrekenbeding is nimmer uitgevoerd. Mourik gaat er vanuit dat de boot financieel gezien volledig van hem is en dat Isa slechts recht heeft op een nominale vergoeding van de helft van het geringe op de hypotheek afgeloste bedrag. Ze hebben het immers toch goed geregeld? Die vlieger gaat echter niet zonder meer op. Het periodiek verrekenbeding is immers een lastig vraagstuk. Voordat een conclusie, zoals Mourik die maakt, überhaupt kan worden getrokken dienen eerst een aantal belangrijke vragen te worden beantwoord. Vragen zoals, met welk geld is de woonboot aangekocht (met eigen vermogen of met inkomsten?) en met welk geld is er op de hypothecaire lening afgelost (met eigen vermogen of met inkomsten?) zijn lastig te beantwoorden. Als er geen concrete bewijsbare antwoorden op deze vragen zijn, dan kan het zo zijn dat de gehele woonboot beschouwd wordt als te verrekenen vermogen. Gevolg daarvan is dat de Mourik toch, meer dan verwacht, aan Isa moet betalen en daarvoor zelfs de boot moet verkopen. Daar had Mourik toch geen rekening mee gehouden!
Belang (herzien) gekozen huwelijksvermogensregime
De hierboven willekeurig geschetste voorbeelden komen in de praktijk vaak voor. Om het niet nog meer te compliceren is in de voorbeelden bewust geen rekening gehouden met kinderen. Zijn er kinderen uit het huwelijk geboren dan wordt het, gezien hun belangen, nog complexer. Als bijvoorbeeld in de laatste casus één van de echtgenoten overlijdt, dan zouden de kinderen worden opgescheept met de discussie met de langstlevende ouder over het niet uitgevoerde periodiek verrekenbeding. De verrekenverplichting behoren immers tot de nalatenschap van de overleden ouder.
In het beste geval worden echtgenoten bij aanvang van het huwelijk ingelicht over het door hen te kiezen huwelijksvermogensregime. Vaak trouwt men zonder nadenken in gemeenschap van goederen of op niet doordachte huwelijkse voorwaarden. Niemand kan bovendien in de toekomst kijken en echtgenoten adviseren over of waarschuwen voor toekomstige situaties. Echtgenoten zelf zijn zich vaak ook niet bewust van de gevolgen van hun handelen of van de situaties waarin zij terecht kunnen komen. Deze gevolgen openbaren zich vaak bij ontbinding van het huwelijk. Door bij aanvang van het huwelijk bewust te kiezen voor een bepaald huwelijksvermogensregime en dit huwelijksvermogensregime regelmatig tegen het licht te houden, voorkomt men bij ontbinding van het huwelijk (on)aangename verrassingen. De leden van de sectie personen- en familie-erfrecht van BANNING N.V. begeleiden (aanstaande) echtgenoten in een dergelijk traject vanaf de huwelijksvoorbereidingen tot en met de afwikkeling van ontbinding van het huwelijk door echtscheiding of overlijden.