Supermarkten overtreden kartelverbod met alcoholcampagne: een diepgaande analyse

16 maart 2016

Is het kiezen voor een branchebrede leeftijdscontrole voor de verkoop van alcohol en tabak aan jongeren in strijd met het kartelverbod? Volgens een rechtbankuitspraak van 9 maart uit Den Haag, is dit inderdaad het geval. Het bedrijf HEM heeft een zaak aangespannen tegen Jumbo supermarkten en het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (‘CBL’). De vraag waar de rechtbank over besliste, was of het feit dat supermarkten voor een bepaald systeem kiezen (en daarmee een ander systeem uitsluiten), om de leeftijd van klanten te verifiëren die alcohol en tabak willen kopen, in strijd is met het kartelverbod zoals gesteld in artikel 6 van de Mededingingswet (‘Mw’).

Achtergrond:

Wat gebeurde er precies? Op basis van de Drank- en Horecawet mogen alcohol en rookwaar niet aan jongeren worden verkocht. Om te voldoen aan deze verplichtingen, zijn er verschillende standaarden ontwikkeld. HEM heeft in 2007 het ‘Ageviewer-systeem’ ontwikkeld, dat kan worden gebruikt voor leeftijdscontroles bij de verkoop van alcohol en tabak. In 2008 kondigde C1000 (na een pilot) aan dat ze het systeem van HEM wilden gebruiken (de implementatie is echter later geannuleerd). Supermarkten die lid zijn van het CBL, gebruiken een ander systeem, namelijk de CBL-code ‘Verantwoorde alcoholverkoop in de supermarkt’ (hierna: de Code).

Het CBL startte een campagne genaamd ‘Nog geen 20’ vóór de invoering van de Code (hierna: de Campagne). Alle leden hebben aangegeven de Code te ondersteunen en zich eraan te zullen houden. Als onderdeel van de Code is een goede training voor het supermarktpersoneel inbegrepen. Ongeveer 95% van de supermarkten in Nederland, die horen bij het CBL, houden hun eigen winkels en franchises in de gaten.

De Autoriteit Consument & Markt (‘ACM’) raakte betrokken bij de situatie na signalen van een mogelijke overtreding van het kartelverbod. Ze vroegen het CBL naar de reden voor hun keuze voor een specifiek leeftijdscontrolesysteem. Volgens het CBL zijn leden volledig vrij in hun keuze voor een leeftijdscontrolesysteem. Uiteindelijk heeft geen enkele van de CBL-leden (of hun franchisenemers) gebruik gemaakt van het Ageviewer-systeem, wat ertoe leidde dat HEM de exploitatie moest staken. HEM beweert dat de handelingen van Jumbo en CBL in strijd zijn met het kartelverbod en vraagt een schadevergoeding.

Rechtbank:

De rechtbank oordeelde eerst dat de Campagne en de Code besluiten zijn van een ondernemingsvereniging volgens artikel 6 van de Mw. Volgens de rechtbank beide weerspiegelen de wens om het gedrag van de CBL-leden op de relevante markt te coördineren door de manier waarop de leeftijdscontrole wordt uitgevoerd met minimale normen te standaardiseren.

Nadat de rechtbank vaststelde dat de Campagne en de Code overeenkomen met artikel 6 van de Mw, keek ze of de Campagne en de Code bedoeld zijn om de concurrentie te beperken en concludeerde dat dit inderdaad het geval is. Hiermee verwierp de rechtbank het argument van Jumbo en CBL dat de Campagne en de Code juist vrijheid bieden in de wijze en middelen van leeftijdscontroles.

De rechtbank eindigde met de conclusie dat de CBL-leden hebben gekozen voor een standaard die effectief het gebruik van het Ageviewer-systeem uitsluit. Omdat HEM hierdoor schade heeft geleden, achtte de rechtbank dit voldoende aannemelijk doordat HEM zich alleen kon richten op 5% van de supermarkten (die geen CBL-leden zijn).

Commentaar:

Deze uitspraak is op meerdere niveaus interessant en roept verschillende vragen op. Het eerste vraagteken is waarom HEM alleen Jumbo als supermarkt heeft aangeklaagd, naast het CBL als brancheorganisatie. Vermoedelijk heeft dit te maken met het feit dat C1000 (nu onderdeel van Jumbo) in eerste instantie het Ageviewer-systeem van HEM wilde gebruiken, maar dit programma later stopzette (de reden hiervoor wordt in de uitspraak niet genoemd).

Daarnaast is het opmerkelijk dat, gezien de eerdere betrokkenheid van de ACM in deze zaak, een civiele rechter hier uitspraak doet. De ACM kan op basis van hun prioriteringsbeleid ervoor kiezen om een zaak niet inhoudelijk te behandelen als deze meer bij een civiele rechter past.

Het is moeilijk om op basis van deze enkele uitspraak te zeggen of de rechtbank een correcte interpretatie heeft gegeven van de toepassing van het kartelverbod. De rechtbank concludeert dat de keuze van de CBL-leden voor de Campagne en de Code (en dus niet voor het Ageviewer-systeem van HEM) bedoeld is om de concurrentie te beperken, maar ze toetst dit niet expliciet aan relevante jurisprudentie.

Gezien de ingrijpende gevolgen van deze uitspraak voor CBL en Jumbo is een hoger beroep aannemelijk. Jumbo heeft al aangegeven in hoger beroep te gaan. Wordt vervolgd.

Wilt u meer weten? 

Neem vrijblijvend Contact op met Silvia Vinken (Mail, LinkedIn) of één van de andere specialisten van de afdeling Mededinging & Aanbesteding bij BANNING N.V.

Wilt u automatisch op de hoogte blijven? 

Download hier onze eBooks en nieuwsbrieven.

[1] HvJ 11 september 2014, CB/Commissie, C-67/13 P, r.o. 58.
[2] www.ec.europa/eu/competition/speeches/text/sp2014_07_en.pfd